Ik zie niet in waarom je iets zou opeten of drinken wat een ander levend wezen via z'n... nou ja, achterzijde, heeft uitgescheiden. Alleen voor honing maak ik graag een uitzondering.
Ik zie niet in waarom je iets zou opeten of drinken wat een ander levend wezen via z’n… nou ja, achterzijde, heeft uitgescheiden. Alleen voor honing maak ik graag een uitzondering.
Toch heeft de luxueuze koffie met de exotisch klinkende naam “Kopi Luwak” – ook bekend als civetkoffie of kopi loewak – het imago van een delicatesse. Veel anderen halen er letterlijk hun neus voor op. Want het is (op meer dan één manier) letterlijk sh*t koffie.
Laat het me uitleggen: om deze koffie te produceren eet een dier de koffiebes op, scheidt de boon weer uit waar de mens dan koffie van maakt. Ik vraag me af wie er eigenlijk op dat idee gekomen is?
Maar “exclusief”, “uitzonderlijk” en “uniek” klinken anderen dan weer als muziek in de oren. Rijke snobs betalen graag de astronomische bedragen die voor een kopje Kopi Luwak gevraagd worden, omdat ze dan iets kunnen drinken dat niemand anders (of toch heel weinig mensen) hebben – of willen.
De duizelingwekkende prijzen van een zakje kopi loewak bezorgen sommige fijnproevers natte dromen, terwijl dierenactivisten er nachtmerries van krijgen.
Ben je benieuwd naar het verhaal achter deze luxueuze kattenkoffie? Lees dan zeker verder, want in dit artikel neem ik geen blad voor de mond (alsof ik dat anders wel doe 😉) en vertel ik de waarheid achter je kopje exclusieve civetkoffie. Ik vertel je ook hoe deze smaakt, waar het vandaan komt en waarom ik adviseer om deze koffie nooit te proberen.
Waarom heet Kopi Luwak eigenlijk kattenkoffie?
Kopi Luwak speelt een belangrijke rol bij de exclusieve koffiesoorten omdat het verwerkingsproces zo uniek is. Om deze koffieboon gebruiksklaar te maken, moeten we beroep doen op het spijsverteringsstelsel van de zogenaamde loewak, een soort van civetkat.
Dit dier lijkt op een kat gemixt met een buidelrat en een marter. Deze solitaire nachtdieren leven uitsluitend in Zuidoost-Azië, ergens diep in de tropische jungle. Daar vinden ze tal van lekkernijen om te eten zoals planten, vruchten en kleine dieren. Op de bekende Indonesische eilanden Sumatra en Java staan ook ruwe koffiebessen op het menu van deze katachtigen.
De koffiebessen leggen hun traject af door het spijsverteringsstelsel van het dier, waar het vruchtvlees verteerd wordt en enkel de “kern”, ofwel de eigenlijke koffieboon, weer wordt uitgescheiden. Onderweg worden de bonen ook gefermenteerd door de natuurlijke enzymen in de spijsvertering.
Fermentatie is één van de oudste (natuurlijke) processen en een uitstekende methode om voedsel te bewaren. Ook de smaak kan bij sommige voedingsmiddelen enorm ontwikkeld worden door fermentatie – yoghurt, bier en zuurkool kennen (en gebruiken) we allemaal. Maar ook gefermenteerde thee of koffie worden steeds meer een begrip.
In de koffiewereld heet dat fermentatieproces natte verwerking, waarbij het vruchtvlees van de koffiebessen wordt afgebroken en de koffieboon een aromatische toets krijgt. Het belangrijkste doel is om een frisse koffie te produceren met een lage zuurgraad die perfect in balans is. Normaal gebeurt dat met behulp van machines, niet met dieren.
De loewak of civetkat doet eigenlijk (al duizenden jaren) van nature wat de mens machinaal doet. Jammer genoeg is de diersoort “vergeten” om een patent te nemen op hun unieke productiemethode en heeft de mens het slim afgekeken.
Omdat er een levend dier gebruikt wordt om kopi loewak koffie te “produceren”, en het dier maar een beperkte hoeveelheid per dag kan “verwerken”, neemt de exclusieve luxefactor van deze uitgepoepte koffieboon alleen maar toe.
Wie trouwens denk dat “kattenpoep koffie” en “Kopi Luwak” altijd synoniemen zijn en dat dit het enige bedrog is dat speelt in de wereld van dit product, heeft het twee keer mis!
Allereerst is Kopi Luwak te vergelijken met een regionaal beschermde merknaam, zoals bijvoorbeeld “Champagne”. Net als de bruisende wijnsoort uit de Franse Champagnestreek, mag het label “Kopi Luwak” alleen gebruikt worden voor koffie die afkomstig is van de Indonesische eilanden, “geproduceerd” door de loewak zelf.
Maar Vietnam teelt ook koffie en er leven dieren die een koffiebes kunnen fermenteren, dus daar hebben ze “wezel koffie”. En in Indonesië zelf maken ze ook koffie die niet door de loewak werd geproduceerd, maar door een ander dier – zoals bijvoorbeeld “Kopi Laki”.
Nou ja, ik moet je niet vertellen dat er al snel verwarring ontstaat over waar de koffieboon dan net vandaan komt en door wiens spijsverteringsstelsel deze gegaan is.
“Kopi” is ook gewoonweg het Indonesische woord voor koffie – kopi loewak is dus letterlijk “koffie van de loewak”. Jammer genoeg wordt er ook “kattenkoffie” verkocht waarbij andere dieren betrokken zijn, maar dan wel onder het voorwendsel dat het de exclusieve civetkoffie is.
Vergelijkbaar zoals bij champagne, zijn er bepaalde productie- en kwaliteitseisen verbonden aan de (merk)naam Kopi Luwak. Alleen koffiebonen die door de wilde, gevlekte loewak werden uitgescheiden, met de hand verzameld en vervolgens correct werden verwerkt, mogen Kopi Luwak koffie heten. Althans, dat is de theorie.
Dat klinkt vermoeiend. En veel werk. En vooral duur – niet verwonderlijk dat een kilo echte “koffie van kattenpoep” voor prijzen van wel 1000 euro verkocht wordt. Want je kunt op deze manier slechts een kleine hoeveelheid per jaar produceren. Maar toch vind je bij heel wat online winkels “echte” Kopi Luwak voor “slechts” 30 euro per 100 gram. Hmm…
Wil dat zeggen dat je een schitterende deal hebt gevonden, of is er toch bedrog in het spel? Ik vrees dat het laatste meer dan waar is…
Echte “merkrechten” met inbegrip van alle kwaliteitseisen en productievoorwaarden zoals die in Frankrijk van kracht zijn voor champagne – en daar ook tot op de letter verdedigd worden – bestaan in Indonesië niet. Er zijn geen rechters die mensen veroordelen omdat ze het label foutief gebruiken. Er zijn geen overkoepelende organisaties die alles in goede banen leiden. Er is geen controle…
Het lijkt erop dat de enige echte voorwaarde om “Kopi Luwak” te produceren, is dat er op een gegeven moment een dier bij betrokken is dat voor de vergisting zorgt.
Ten tweede – en dit is nog veel erger – wordt het woordje “wild” al heel lang genegeerd in deze context. Er zijn gewoonweg te veel luxesnobs ter wereld die willen “genieten” van een kopje van de duurste koffie ter wereld. En dat natuurlijk wanneer het hen uitkomt, niet wanneer een wild dier zin heeft om koffiebesjes te eten.
Veel vraag en maar zoveel wilde loewaks in de jungle… Ik moet er geen tekeningetje bij maken denk ik, maar ga het toch doen.
Waarschuwing: nu wordt het echt walgelijk. Niet geschikt voor kinderen en gevoelige zielen, maar ik wil je toch aanraden om verder te lezen, want de waarheid mag (en moet) gezegd worden!
Achter gesloten deuren bij de Kopi Luwak industrie
Ook al kennen we het eerder als schitterende vakantiebestemming met zon, zee, strand en surf, toch is Indonesië eigenlijk een heel arm land. De productie- en werkomstandigheden zijn er vaak ronduit slecht – en dat geldt niet in het minst voor de plaatselijke koffie-industrie.
Exclusieve Indonesische koffiesoorten komen uit regio’s als Java of Summatra omdat de koffiewereld de focus verlegde van bittere, donkere brouwsels, naar bonen met heel andere smaaknuances. Zo werd Indonesië (misschien een beetje tegen z’n wil) in een luxe-niche geduwd.
Een vertegenwoordiger van de Indonesische koffiedistributeur QUBE Coffee vatte dit probleem mooi samen op het koffiefestival in 2018: “We zijn de vierde grootste koffieproducent ter wereld. We leveren de duurste koffie ter wereld. Wij waren de eersten die koffie naar Europa brachten. Maar ons smaakprofiel past eigenlijk niet in de traditionele markt.”
Daarom moesten ze op zoek naar een andere invalshoek. Dus begonnen de slimme Indonesiërs met het vangen van katachtigen zoals de loewak die hun typische, plaatselijke koffiebonen verwerkten. De volgende stap was de dieren fokken in gevangenschap en hen volstoppen met koffiebessen.
Deze arme dieren zitten niet meer in de jungle, maar leven de hele dag in een kleine kooi en krijgen alleen maar koffiebessen te eten. Als omnivoor moet de loewak eigenlijk gebalanceerde voeding krijgen met vruchten, vlees en planten. Uiteindelijk sterven de gevangen dieren door ondervoeding. Maar geen probleem, de volgende “kat” neemt het “werk” gewoon over.
De winsten die hiermee gemaakt worden, zijn enorm groot – want een uitzonderlijk product dat erg moeilijk te produceren is en nog volledig authentiek is, mag best wat kosten. En als je dan een beetje fraude pleegt met de woorden “wild” en “zeldzaam”, vallen de productiekosten best mee.
Hierin schuilt ook een gevaar voor de producenten zelf, want langzaam aan wordt hun product minder exclusief en minder gegeerd. Je kunt vandaag op tal van sites “Kopi Luwak” bestellen, waardoor het voor sommigen net niet meer interessant is.
Waarom houden de Indonesiërs dan niet vast aan de superluxueuze status van “hun” koffie, in plaats van over te stappen naar grootschalige productie? Dat hebben we te danken aan de Britse Anthony “Chocfinger” Ward, een peetvader van de koffie- en cacaogroothandel. Alleen zijn foto bij het artikel bezorgt me al de kriebels, brrrr.
Ward bracht aan het begin van de jaren negentig een kilo Kopi Luwak koffie mee vanuit Indonesië. Voordien waren het enkel de locals op Java en Sumatra die van het drankje genoten, maar opeens werden de koffiebonen razendsnel populair in Londen en ver daarbuiten.
En toen wilde iedereen wel eens proeven van kattenpoep koffie! De loewaks – die een beetje loners zijn en ’s nachts in de Indonesische jungle ronddwalen – werden plots samengepakt in kleine kooien (of hooguit kleine buitenverblijven) om te eten en te poepen als enige dagtaak. Die buitenverblijven worden trouwens opengesteld voor toeristen – twee vliegen in één klap – maar de meest smerige kooien blijven verborgen aan de ogen van nietsvermoedende vakantiegangers.
In 2013 berekende een BBC-documentaire tijdens een onderzoek ter plaatse dat er op één boerderij alleen al zo’n 500 kilo kopi loewak bonen geproduceerd worden. Per maand. Officieel zou het slechts 500 kilo per jaar zijn – van alle bedrijven samen!
Het is dan ook niet verwonderlijk dat niet alleen de dierenwelzijnsorganisatie Peta, maar ook Tony Ward zelf nu oproept tot een boycot van Kopi Luwak. Het artikel van Peta is over het hele internet verspreid geraakt en heeft er in belangrijke mate toe bijgedragen dat de media dit onderwerp heeft opgepikt.
En dat is goed nieuws voor dierenliefhebbers, die het gevoel hebben dat het probleem aangepakt wordt. Jammer genoeg is er voor de “katten” in Indonesië nog bitter weinig veranderd…
Net zoals bij het kweken van kippen, varkens of koeien, kan het de meeste mensen niet schelen. Het is een ver-van-m’n-bed-show. Wat zijn een paar onbekende kattenbeestjes in een oerwoud ver hier vandaan dat niemand op de kaart kan vinden?
Tenslotte zijn er de groep mensen die vinden dat er voor echte, exclusieve luxe nu eenmaal offers moeten worden gebracht. Foie gras staat nog op veel menukaarten. En dure handtassen van echt leder (of nog erger: krokodillenhuid) bengelen ook nog altijd aan de armen van chique dametjes.
Hoe smaakt kattenkoffie eigenlijk?
Ik moet het toegeven… ook ik heb ooit Kopi Luwak gedronken (diepe schaamte 😔). Ik was op vakantie in Indonesië en heb een kopje geproefd. Ik denk zelfs niet dat het echte citvetkoffie van de loewak zelf was, en kan me de smaak niet goed meer herinneren.
Op dat moment had ik natuurlijk nog geen idee welk dierenleed er achter de koffieboon schuilgaat, anders had ik het nooit genomen. En ook nu stond ik weigerachtig tegenover het idee kopi loewak koffiebonen te bereiden. Maar toch heb ik het een tijdje geleden gedaan…
Ik kocht zo weinig mogelijk en heb maar een paar slokjes genomen van het drankje. Toch zie ik het als mijn taak om alle informatie mee te geven aan mijn lezers, zodat jij voor jezelf een beslissing kunt nemen. En daarom moest ik weten hoe een echte Kopi Luwak smaakt.
Het aromaprofiel van civetkoffie wordt heel vaak omschreven als “de smaak van het oerwoud” of iets in die richting. Hoe moet ik me dat voorstellen? Mistig? Vochtig? Plantaardig?
Iets minder fantasierijk zijn de beschrijvingen “mild”, “volwaardig” en “aards” – al zijn ook deze termen weinig specifiek. Soms heb ik zelfs al het woordje “muf” gehoord om deze dure koffie van kattenpoep te benoemen. Klinkt eigenlijk een beetje als een zachtere versie van een typische Robusta-koffie vind ik.
Bij mijn bereiding gebruikte ik een French Press en kwam daarmee uit op een prijs per kopje van ongeveer 20 euro. In mijn aantekeningen heb ik geschreven:
- Medium body, licht kruidig en een vleugje chocolade
- “Groene” toetsen in de vorm van grassen (is dit dan het oerwoud?)
- Nauwelijks of geen zuur
- Een vreemde afdronk (durf ik het “harig” te noemen?)
- Complex, maar te willekeurig
Als ik zo’n kenmerken lees bij de aantekeningen die ik tijdens een koffiebonen test maak, kan ik niet anders dan een middelmatige beoordeling geven. Deze koffie maakt z’n luxe-imago niet waar in mijn ogen. Als ik me niet bewust was geweest van wat ik dronk, was ik het drankje vast de volgende dag al vergeten. Kortom: de smaak is niet heel bijzonder.
Conclusie: Veel gedoe voor een overbodige koffie
Bij deze heb ik mijn plicht vervuld: ik heb de koffie bereid, gedronken en beschreven – en nu wil ik ze nooit meer zien!
Achter een pakje van de luxueuze “kattenkoffie” schuilt een bederfelijke industrie die dierenleed door de vingers ziet. En ondertussen is er niets meer “wild” aan deze koffieboon.
Een paar slimme marketeers beweren dat hun product wel wild blijft en origineel is. Maar denk je nu echt dat een commercieel bedrijf medewerkers in de jungle van Java stuurt om (de juiste) kattenkeutels te zoeken, verzamelen, wassen en verwerken? Nee!
Dan zijn er de bedrijven die beweren dat “hun” dieren mooie buitenverblijven hebben en erg gelukkig zijn, bla bla bla. Geloof me: het is allemaal een leugen! Sommige boerderijen hebben een paar verblijven in open lucht om de rest van de (piepkleine) kooien achter slot en grendel te verstoppen.
Als jij een eerlijke, ethische, natuurlijke en diervriendelijke producent kent van échte Kopi Luwak, ben ik heel benieuwd. Maar in 99% van de gevallen ben je zeker dat je te maken hebt met een problematisch product. Of een vals product. Of beide.
Daarom sluit ik mijn hele relaas over kopi loewak koffie af met een vraag:
Is dit niet veel te veel gedoe voor een drankje dat eigenlijk niet eens erg lekker is? De enige reden waarom de westerse wereld is begonnen met het drinken van de civetkoffie, is omwille van het exclusieve imago. En dat valt steeds meer in duigen.
Naast het dierenleed en de leugens, zijn er gewoon veel betere koffiebonen op de markt die veel lekkerder smaken. En die kun je zelfs in Indonesië vinden hoor, bij eerlijke producenten die dieren niet zinloos uitbuiten en koffieboeren fatsoenlijk betalen. Ze bestaan!
Deze koffie is shit – op meer dan één manier. En voor shit hebben wij geen geld, tijd of zin.
Ik hoor graag jullie opmerkingen in de ruimte hieronder!
